Dlaczego warto śpiewać piosenki po polsku?

Zapewne wielokrotnie zadawaliście sobie takie lub podobnie brzmiące pytanie. Czy warto się męczyć i pisać po polsku? A może postawić na spadające z nieba rymy w języku Szekspira? I do tego podbić świat ze swoim prostym, nie zawsze gramatycznie poprawnie wyrażonym, przekazem? A może jednak się pomęczyć i po polsku sklecić te „się – cię – źle”?

Spokojnie, nie będzie to żadne pseudofilozoficzne (czy też filologiczne) pitu-pitu. Bardziej kalkulacja: co się bardziej opłaca. Na czym wam, artystom, twórcom, zależy.

Niech przemówi internet, niech głos mają fakty, cytaty i linki.

I. Przypadek pierwszy

Asia i Koty. Projekt Joanny Kuźmy z zespołu Folder. Asia wydała w ubiegłym roku płytę Miserable Miaow, ocenioną bardzo dobrze przez większość serwisów i blogów. Po angielsku. Zobaczmy, co recenzenci napisali o tekstach napisanych przez artystkę.

Screenagers (ocena 7/10): autor, Piotr Szwed, żongluje nazwiskami i porównaniami, rozpływa się nad dopieszczonym brzmieniem, głosem wokalistki, klimatem kompozycji itd. O tekstach ani jednego zdania. Podsumowując: płyta jest piękna, ale nie wiem, o co w niej chodzi, więc lepiej nie będę się wypowiadać.

Podobnie Jakub Knera z Pop Up, nawet nie zadaje sobie trudu, by wspomnieć o istnieniu warstwy tekstowej albumu. Dowiadujemy się za to, że „Kuźma nagrała płytę melancholijną, trochę ospałą, ale zwartą, z chwytliwymi kompozycjami”. Ale skąd ta melancholia wypływa, nie wiadomo. 

Daniel Kiełbasa z Tego Słucham również nie pochyla się nadtekstami, choć wartością dodaną jego tekstu jest tłumaczenie tytułu płyty („nędzne miauknięcie”). Zawsze coś, reszty możemy się domyślić. 

Dawid Zielonka z Laboratorium Muzycznych Fuzji, w swoim przetykanym cytatami z notki promocyjnej tekście ani razu nie zahacza o teksty Joanny. Kurczę, a może to płyta instrumentalna z jakimiś pozbawionymi treści wokalizami? Przynajmniej opakowanie ładne, na półce dobrze wygląda. 

Nikt nie jarzy moich tekstów, więc czuję się jak wyalienowana nastolatka

Gwoli sprawiedliwości – w swojej recenzji Miserable Miaow również nie wspominam o tekstach. Kto by tam się wsłuchiwał w angielskie teksty, prawda?

Przerywnik muzyczny: Asia gra smutną piosenkę swoim kotom, które również niczego nie kumają

Okej, powiecie, jedna płyta nie dowodzi jeszcze prawidłowości. No to sprawdźmy, co recenzenci napisali o tekstach z wyczekiwanej przez lata debiutanckiej płyty Kamp!

Screenagers dał albumowi aż 8/10, co temu serwisowi zdarza się niezmiernie rzadko, zwłaszcza w przypadku polskiej muzyki. Kuba Ambrożewski w recenzji liczącej 5880 znaków (ze spacjami) poświęca wiele miejsca całej otoczce związanej z kultem Kamp!, przeżyciom pokoleniowym, wreszcie dokładnej analizie poszczególnych utworów. I ani słowa o tekstach, jakby ich nie było. Kubo Ambrożewski, zaczynam podejrzewać, że po prostu nie znasz angielskiego!

Dla porządku zerknijmy jeszcze do recenzji tej samej płyty autorstwa Marii Grudowskiej z Uwolnij Muzykę. I tu również nawet nie wspomniano o zawartości tekstowej albumu. 

Przykro wam, chłopaki? O czym wy tam właściwie śpiewacie? A może jakieś nieodpowiednie treści zawieracie w swych piosenkach, a może to nie powinno lecieć w radiu?

II. Przypadek drugi

UL/KR, Ament lub UL/KR. Duet elektroniczny z Gorzowa. Za teksty odpowiada znany wcześniej z Kawałka Kulki Błażej Król. Teksty są po polsku. Reakcje recenzentów?

Bartek Chaciński swoją recenzję Ament rozpoczyna od zacytowania fragmentów tekstów: „UL/KR są mistrzami znaków przestankowych w muzyce”, dodaje.

Recenzent WAFP, czyli „mua”, poświęca tekstom z UL/KR niemal cały obszerny akapit. Są cytaty, jest realizm magiczny, pojawia się nawet Bułhakow. Ewidentnie jest o czym pisać, żeby się popisać. 

Nawet tak oszczędny pod tym względem serwis Screenagers (w tym przypadku Michał Weicher) przełamuje niechęć do analizy tekstów. Pada jedno znaczące zdanie na ich temat: „Lepiej to na pewno służy tekstom piosenek, które zwykle ciężko wchodzą, ze względu na ich enigmatyczny (z serii „co poeta miał na myśli?”) charakter”. Wiemy już przynajmniej, o co chodzi z tą niechęcią – konieczność domyślania się co autor miał na myśli wyraźnie odrzuca recenzentów Scr, być może poprzez traumatyczne skojarzenie z lekcjami języka polskiego w liceum. 

Nieważne, czy rozumieją, byle o nich pisali

Sprawdźmy mniej oczywisty przykład. Niedawno wydana płyta zespołu Bezsensu Co tam myślisz? nie doczekała się jeszcze tylu recenzji co UL/KR, ale już na ich podstawie można stwierdzić jedną rzecz: krytycy zauważają teksty piosenek – bo są po polsku.

I tak w recenzji serwisu Słyszy Mi Się o tekstach jest w kilku miejscach, choć obyło się bez ich analizy – autor ogranicza się do stwierdzenia, że wpadają w ucho i – o dziwo – mają sens.

Zajrzyjmy jeszcze do recenzji płyty Lewych Łokci Niewiele się zmienia autorstwa Jacka Świądera, który już w pierwszych słowach sygnalizuje, że warstwa liryczna albumu leży w zasięgu jego zainteresowań: „(...) do tego śpie­wają po pol­sku. I to cał­kiem do rze­czy, bez obcia­chu, szczerze”. Recenzent nie brzydzi się zacytowań, wplatając je w tok wywodu. Znaczy poświęcił im trochę czasu. 

Można by tak długo grzebać w różnych recenzjach, nie tylko płyt polskich wykonawców. Czas zatem na wnioski.

Wnioski

1. Recenzenci nie poświęcają uwagi angielskim (i w każdym innym od polskiego języku) tekstom, a tym samym nie piszą o nich w swoich recenzjach. Najprawdopodobniej dlatego, że ich znajomość języka obcego jest niewystarczająca, by - wersja minimum - choćby tylko nakreślić tło fabularne utworów (artysta śpiewa o rozdzierającej mu duszę melancholii, cierpienia swe porównując do samotnego wieloryba szukającego samicy), czy - wersja wypas - ocenić ich kunszt literacki, porównać do utworów wybitnych autorów, względnie poezji twórców z danego kręgu kulturowego (wyczuwam nawiązania do Chaucera).

2. Artyści powinni pisać piosenki po polsku. Wtedy recenzent może się wykazać i wspomnieć o nich w swojej analizie, błysnąć porównaniami do Nosowskiej, Osieckiej, a nawet poetów z grupy literackiej Skamander. Zauważmy, że taka piosenka zyskuje też na tym, że podpada pod definicję „utworów słowno-muzycznych w języku polskim”, a tym samym może wystąpić w „dniu polskiej piosenki” w Trójce, obok Centrali Brygady Kryzys i Gdy nie ma dzieci Kultu.

3. Jeśli punkt 2, to: twórcy tekstów w rodzimej mowie poczują się docenieni. Bo choć czasem tekst jest na samym końcu tego łańcucha ogniw składającego się na piosenkę, to przecież właśnie te chwytliwe „szlagworty” nucimy sobie przy goleniu i goniąc poranny tramwaj. Czyż nie każdy autor marzy o tym, by w recenzji padło zdanie w rodzaju: Teksty miażdżą! Całkowicie się z nimi identyfikuję! Słowa tej piosenki głęboko zapadają w pamięć? [m]